Lịch sử, ý nghĩa của ngày Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo và ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11

Đinh Trọng Nghĩa

Từ nhiều năm nay, chúng ta đã biết, ngày 20-11 hàng năm là Ngày Nhà giáo Việt Nam. Và chúng ta cũng đã biết ngày này đồng thời là Ngày Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo.

Ngược dòng lịch sử, xin chia sẻ cùng các bạn Lớp 12A thông tin về những sự kiện dẫn đến việc ra đời Ngày Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo và Ngày Nhà giáo Việt Nam và ý nghĩa của ngày Lễ lớn này.

Nội dung dưới đây được biên tập lại từ một bài viết của Thầy giáo ĐHSP Hà Nội 1. Một số tư liệu khác được tìm kiếm trên internet và bổ sung.

Ngày Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo

Tháng 01 năm 1946, một tổ chức quốc tế các nhà giáo tiến bộ được thành lập ở Paris (Pháp) lấy tên là FISE (Féderation International Syndicale des Enseignants - Liên hiệp quốc tế các Công đoàn Giáo dục).

Năm 1949, tại Hội nghị quốc tế Vacsava (Warsaw - Thủ đô của Ba Lan), tổ chức FISE xây dựng một bản "Hiến chương các nhà giáo" gồm 15 chương với nội dung chủ yếu là đấu tranh chống nền giáo dục tư sản, phong kiến; xây dựng nền giáo dục tiến bộ; bảo vệ những quyền lợi vật chất và tinh thần chính đáng của nghề dạy học và nhà giáo.

Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã quan hệ với FISE để tranh thủ các diễn đàn quốc tế tố cáo âm mưu tội ác của bọn đế quốc xâm lược đối với nhân dân ta cũng như đối với giáo viên và học sinh đồng thời giới thiệu những thành tích của nền giáo dục cách mạng, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của toàn thể giáo viên trên thế giới đối với cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân ta.

Vào mùa xuân năm 1953, Đoàn Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục Nguyễn Khánh Toàn⁽¹⁾ làm trưởng đoàn dự Hội nghị quan trọng kết nạp Công đoàn Giáo dục của một số nước vào tổ chức FISE tại Viên (Wien - Thủ đô của Áo), trong đó có Công đoàn Giáo dục Việt Nam. Như vậy, chỉ một thời gian ngắn sau khi thành lập (22-7-1951), Công đoàn giáo dục Việt Nam đã được kết nạp là một thành viên của FISE.

Từ ngày 26 đến 30-8-1957, tại Warsaw, Hội nghị FISE có 57 nước tham dự, trong đó có cả Công đoàn Giáo dục Việt Nam, quyết định lấy ngày 20 tháng 11 làm ngày Quốc tế Hiến chương các nhà giáo.

Như vậy, Ngày Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo chính thức ra đời năm 1957 Và qua đây, thêm một lần nữa chúng ta biết được, việc ra đời những ngày lễ có ý nghĩa trên pham vi thế giới đều bắt đầu từ những mục tiêu tốt đẹp do các nước XHCN hoặc những tổ chức có khuynh hướng XHCN khởi xướng, ví dụ như Ngày 08-3, ngày 01-5, ngày 01-6.

Ngày Nhà giáo Việt Nam

Ngày 20-11-1958, lần đầu tiên ngày "Quốc tế Hiến chương các nhà giáo" được tổ chức trên toàn miền Bắc nước ta (khi đó miền Nam đang là Việt Nam Cộng hòa và họ không tổ chức ngày Lễ kỳ niệm này). Những năm sau đó, ngày Lễ 20 tháng 11 còn được tổ chức tại các vùng giải phóng ở miền Nam. Hàng năm vào dịp Kỷ niệm 20- 11, cơ quan tiểu ban giáo dục thường xuất bản, phát hành một số tập san đặc biệt để cổ vũ tinh thần đấu tranh của giáo giới trong vùng tạm chiếm, động viên tinh thần chịu đựng gian khổ hy sinh của anh chị em giáo viên kháng chiến.

Sau ngày đất nước được thống nhất 30-4-1975, nền giáo dục cả nước được thống nhất, giáo giới Việt Nam đoàn kết nhất trí xây dựng nền giáo dục theo định hướng XHCN.

Ý nghĩa của ngày "Quốc tế Hiến chương các nhà giáo" đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử với giáo giới Việt Nam. Song ngày 20 -11 đã trở thành truyền thống với nội dung mới của giáo giới Việt Nam và của nhân dân Việt Nam.

Chính vì thế theo đề nghị của ngành Giáo dục, ngày 28-9-1982 Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Quyết định số 167-HĐBT về ngày Nhà giáo Việt Nam. Nội dung Quyết định có những điều khoản như sau:

Điều 1: Từ nay hàng năm sẽ lấy ngày 20-11 là ngày Nhà giáo Việt Nam.

Điều 2: Để ngày Nhà giáo Việt Nam có ý nghĩa thiết thực hàng năm, từ tháng 10 các cấp chính quyền và đoàn thể cần họp để xem xét tình hình công tác và hoạt động của đội ngũ giáo viên ở địa phương mình; kiểm điểm những việc đã làm và đề ra những việc cần tiếp tục làm nhằm động viên đội ngũ giáo viên phát huy truyền thống tốt đẹp của giáo giới Việt Nam, rèn luyện phẩm chất và năng lực, làm gương sáng cho học sinh noi theo. Về phía giáo viên, cần có những hoạt động phong phú nhằm nâng cao nhận thức về vinh dự và trách nhiệm của người giáo viên trong xã hội nước ta ngày nay, từ đó mà ra sức phấn đấu làm tốt hơn nhiệm vụ cao cả của mình.

Điều 3: Việc tổ chức ngày 20 tháng 11 hàng năm do Uỷ ban nhân dân và Hội đồng giáo dục các cấp chủ trì, có sự phối hợp của ngành giáo dục và các đoàn thể nhân dân. Các cấp, các ngành cần phân công cán bộ lãnh đạo đi thăm hỏi giáo viên, tổ chức các cuộc gặp mặt thân mật với giáo viên, nhân dịp này có thể tổ chức khen thưởng các giáo viên có thành tích.

Việc tổ chức ngày Nhà giáo Việt Nam cần được tiến hành trọng thể và thiết thực, tránh hình thức phô trương gây phiền hà cho học sinh và cha mẹ học sinh.

Điều 4: Trong ngày 20 tháng 11, các trường có thể sắp xếp lại việc học tập và giảng dạy để giáo viên được nghỉ và tham gia các hoạt động của nhà trường và của địa phương

Ngày 20 tháng 11 năm 1982, là Lễ kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam đầu tiên được tiến hành trọng thể trong cả nước ta, và từ đó dến nay, đây là ngày để học trò thể hiện tình cảm quý mến, kính trọng với thầy giáo, cô giáo - những người đã dày công vun đắp cho chúng ta - những cây đời mãi mãi xanh tươi.

Điều đáng nói là hiện nay, Việt Nam gần như là nước duy nhất trên Thế giới biến Ngày Quốc Tế Hiến chương các Nhà giáo thành ngày Lễ trọng thể và thiêng liêng của cả nước để vinh danh những đóng góp, cống hiến của các Thầy Cô giáo trong sự nghiệp trồng người. Điều này cũng thể hiện truyền thống hiếu học và tôn sư trọng đạo của người Việt Nam.

Ngày 20-11 hàng năm là dịp đặc biệt để mỗi người, như bản thân mỗi chúng ta, hướng về những người Thầy Cô giáo, hoặc người thân, bạn bè đang giữ trọng trách là những Thầy, Cô giáo.

⁽¹⁾ ở Hà Nội hiện nay có con đường lớn mang tên ông nằm trên Quận Cầu Giấy.